شاهنامه، در جزر و مد آرای نقدی ادیبان عرب

شاهنامه، در جزر و مد آرای نقدی ادیبان عرب.

شاهنامه، این اثر بزرگ حکیم طوس که به اعتراف همگان، یک شاهکار جهانی است، آن گونه که شایسته است در جهان عرب معرفی و منشأ اثر نبوده است. طی سالیان گذشته، نویسندگان و شعرای عرب، در برابر این میراث سترگ بشری، غالباً برخوردی چندگانه داشته­اند، گروهی، در کنار اعتراف به بزرگی آن، نشانه­هایی از شعوبیگری ایرانیان و آئین زرتشی­گری را در آن دیده و برجسته نموده­اند، این عده با بزرگ­نمایی ابیاتی که در آنها فردوسی، از عرب­ها با عنوان، قومی بدوی و پابرهنه یاد نموده، شاهنامه را در مقابل فرهنگ گذشته عربی خود و حتی اندیشه­ی اسلامی قرار داده­اند. اما در برابر این گروه، برخی دیگر؛ اعتنایی به این امر نکرده، بزرگ­ترین ستایش­ها را از این شاهکار ماندگار به عمل آورده­اند، گروه سومی نیز وجود دارند که راهی بینابین نسبت به شاهنامه در پیش گرفته، زبان به انتقاد، و نیز تمجید از آن گشوده­اند. 

ادب عربی قدیم، از شعر حماسی مانند شاهنامه و ایلیاد هومر به کلی خالی بوده است، به نظر می­رسد نادیده انگاشتن جایگاه بلند شاهنامه از سوی برخی، بیش از آن  که معلول حقایق تاریخی باشد و جنبه آئینی داشته باشد، ناشی از احساس نقصان ملی و قومی در نزد آنها بوده است. در ابتدای قرن گذشته، با ظهور عنایت به شعر و ادب فارسی در محافل ادبی در مصر و عراق، بارقه­هایی از امید پدید آمد و انتظار می رفت با گذشت زمان، شاعران و ادیبان معاصر عرب زبان که در جستجوی افسانه­ها و داستان­ها برای غنی نمودن شعر خود، در پیشینه­ی دیگر ملل بودند، به این کاخ بلند فرهنگ و هنر و ادب فارسی بیشتر روی بیاورند و از آن بهر گیرند، اما متأسفانه این اتفاق رخ نداد و برعکس آن به وقوع پیوست. این مقاله، کم توجهی به این اثر جاودان را بررسی می­نماید.