نشانه شناسی یأس و امید در شعر امل دنقل و سیاوش کسرایی

نشانه شناسی به عنوان دانشی نوین، مبنایی جدید برای تحلیل متون ادبی و کشف زوایای پنهان آن است. سیاوش کسرایی و امل دنقل از شاعرانی هستند که در زمانه­ای پر تلاطم، دغدغة وطن خویش را داشتند. انعکاس این دردمندی در درون­مایه­ی و ساختار زبانی این دو هویدا است. این مقاله با رویکردی انتقادی و از خلال بررسی مؤلفه­های نشانه‌شناسی مانند؛ خالق اثر، زمان، مکان، شخصیّت و زیبایی شناسی، نشانه های اندیشگانی یأس و امید را در سروده‌های دو شاعرتحلیل نموده است. بررسی انگاره های ذهنی دو شاعر در قالب مؤلفه­های نشانه شناسی، بیانگر توجة آنها به مسائل سیاسی و اجتماعی کشورشان است که از طریق گزینش مکان و زمان، شخصیت­های عادی و اسطوره­ای و تغییر کارکرد آنها، همنشینی واژگان و فرآیندهای بلاغی مانند استعاره، تکرار، کنایه در سروده­هایشان نمود یافته است. نتائج به دست آمده از این پژوهش، بر اساس تحلیل این  لایه­های زبانی، گویای آن است که شعر دو شاعر از منظر درون­مایه، زبان و ساختار شعری تفاوت­های بسیار  با هم دارد. با وجود اینکه دو کشور ایران و مصر در روزگار این دو، بستر وقوع حوادث سیاسی تلخ و تقریباً یک­سانی بوده­اند، امّا شعرکسرایی هم­چنان جلوه­هایی ناب از شعر امید است. شعر او دمیدن روح مبارزه و آزادی­خواهی در هموطنان است. هرچند زبان شعر او گاهی به نثر شباهت دارد و از کم­مایگی صور خیال شعری رنج می­برد اما شعر امل دنقل که سرشار از هنر شعری و هنجارگریزی­های زبانی است به شکلی افراطی متأثر از شکست­های سیاسی و در گرداب یأس و اندوه و تردید نسبت به آینده غوطه­ور است، به گونه­ای که روزنه­های امید به فردا را در مخاطب به کلی خاموش می­کند. لذا انتقادی که به سروده­های دو شاعر وارد است، متفاوت است.